HEDİYE EROĞLU

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, TÜBİTAK ve TÜİK iş birliğiyle yürütülen Türkiye Kadına Yönelik Şiddet Araştırması 2024 sonuçlarını açıkladı.

Araştırma ile Türkiye'de kadına yönelik şiddete ilişkin mevcut durum, risk faktörleri, sonuç ve etkiler, mücadele yöntemleri ile algı, tutum ve farkındalığın ortaya çıkarılması amaçlandı. Araştırmanın alan uygulaması, 18 Kasım 2024 - 31 Ocak 2025 tarihleri arasında Türkiye genelinde TÜİK tarafından gerçekleştirildi.

Araştırma kapsamında, 15-59 yaş grubunda Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı en az bir kadın fert bulunan 22 bin 110 örnek hane belirlendi. Örneklem tasarımı, İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması (İBBS) 1. Düzeye göre 12 bölge ve TÜİK tarafından güncel ihtiyaçlar doğrultusunda revize edilen yeni kent-kır sınıflaması bazında tahmin üretecek şekilde belirlendi. Veriler, örnek hanelerde yaşayan 18 bin 275 kadın ile yapılan bilgisayar destekli yüz yüze görüşmelerden elde edildi.

Seçilen hanelerde yaşayan kadınlara şiddet deneyimi ve geçmişi, sağlık, çalışma hayatı ve ekonomik durum, kurumsal hizmet ve politikalar hakkında farkındalık gibi konularda sorular içeren bir anket uygulandı. Bu araştırmada sadece eş/eski eş/birlikte olduğu kişi tarafından uygulanan şiddetle sınırlı kalınmamış; tüm aile üyeleri, sosyal çevre, yabancı biri ve diğer kişiler tarafından kadına uygulanan şiddet de ayrıntılı olarak derlendi.

Şiddet türleri olarak fiziksel, cinsel, psikolojik, ekonomik şiddet, ısrarlı takip ve dijital şiddet hem yaşamın herhangi bir dönemi hem de son 12 aylık dönem olarak incelendi. Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte şiddetin yeni bir görünümü olarak ortaya çıkan dijital şiddet ile son 12 aylık dönemdeki ısrarlı takip kapsama ilk kez dâhil edildi.

YAŞAMININ HERHANGİ BİR DÖNEMİNDE FİZİKSEL ŞİDDETE UĞRAMIŞ KADINLARIN ORANI YÜZDE 12,8 OLDU

Yaşamının herhangi bir döneminde kadınların yüzde 28,2'si psikolojik, yüzde 18,3'ü ekonomik, yüzde 12,8'i ise fiziksel şiddete uğradı.

Tüm şiddet türleri yaş grubuna göre incelendiğinde, yaşamının herhangi bir döneminde fiziksel şiddete en yüksek oranda 35-44 yaş grubundaki kadınlar maruz kaldı. Bu yaş grubunu sırasıyla yüzde 14,3 ile 45-59 yaş grubundaki kadınlar; yüzde 11,9 ile 25-34 yaş grubundaki kadınlar takip etti.

YAŞAMININ HERHANGİ BİR DÖNEMİNDE PSİKOLOJİK ŞİDDET EN ÇOK YÜZDE 62,1 İLE BOŞANMIŞ KADINLARDA GÖRÜLDÜ

Yaşamının herhangi bir döneminde maruz kalınan şiddet değerlendirildiğinde, boşanan kadınların yüzde 62,1'i psikolojik, yüzde 42,5'i ekonomik, yüzde 41,5'i ise fiziksel şiddete maruz kalırken; evli kadınların yüzde 26,4'ü psikolojik, yüzde 19,9'u ekonomik, yüzde 11,6'sı ise fiziksel şiddete maruz kaldı. Hiç evlenmeyen kadınların yüzde 25,7'si psikolojik şiddete, yüzde 14,2'si dijital şiddete, yüzde 13,4'ü ise ısrarlı takibe maruz kaldı.

DİJİTAL ŞİDDET ISRARLI TAKİPTE "YABANCI BİRİ" İLK SIRADA

Yaşamının herhangi bir döneminde şiddete maruz kalmış kadınlar, şiddeti uygulayan kişilere göre incelendiğinde, dijital şiddette yabancı biri yüzde 62,3 ile ilk sıradayken, eş/eski eş/birlikte olduğu kişi yüzde 15,7 ile ikinci sırada yer aldı. Israrlı takipte ise ilk sırayı yüzde 39,6 ile yabancı biri alırken, ikinci sırayı yüzde 32,1 ile eş/eski eş/birlikte olduğu kişi aldı.

EKONOMİK ŞİDDET EN AZ YÜZDE 8,9 İLE YÜKSEKÖĞRETİMİ TAMAMLAYAN KADINLARDA GÖRÜLDÜ

Yaşamının herhangi bir döneminde ekonomik şiddete maruz kalan kadınlar tamamlanan eğitim durumuna göre incelendiğinde, bir okul bitirmeyen kadınlar yüzde 31,8 ile ilk sırada yer alırken, yükseköğretimi tamamlayan kadınlar ise yüzde 8,9 ile son sırada yer aldı.

İSTİHDAMDAKİ KADINLAR ARASINDA ŞİDDETE MARUZ KALANLARIN EN ÇOK ÖZEL SEKTÖRDE ÇALIŞTIĞI GÖRÜLDÜ

Yaşamının herhangi bir döneminde psikolojik şiddete maruz kalan kadınlar çalışılan sektöre göre incelendiğinde, yüzde 34,0'ünün özel sektörde; yüzde 31,9'unun ise kamu sektöründe çalıştığı görüldü. Ekonomik şiddete maruz kalan kadınların ise yüzde 21,1'inin özel sektörde; yüzde 10,6'sının ise kamu sektöründe çalıştığı görüldü.

FİZİKSEL ŞİDDETİN EN YOĞUN OLDUĞU BÖLGE KUZEYDOĞU ANADOLU OLDU

Yaşamının herhangi bir döneminde fiziksel şiddete maruz kalan kadınların oranı İBBS-1 düzeyine göre incelendiğinde, fiziksel şiddetin en çok görüldüğü bölge yüzde 25,9 ile Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi iken en düşük olduğu bölge ise yüzde 8,8 ile Ortadoğu Anadolu Bölgesi oldu.

AKDENİZ BÖLGESİNDE DURUM NE?

Mersin’i de kapsayan Akdeniz Bölgesi’nin verileri de dikkat çekti. Türkiye genelinde fiziksel şiddete uğrayan kadın ortalaması yüzde 12,8 olurken Akdeniz’de bu oran yüzde 14,0 oldu. Cinsel şiddet oranının ülke ortalaması yüzde 5.4 iken Akdeniz’de 6.0, psikolojik şiddet ortalaması ülkede yüzde 28.2 iken Akdeniz’de yüzde 27,6, ekonomik şiddet ülke ortalaması yüzde 18.3 iken Akdeniz’de 20.5, ısrarlı takip oranı ülke ortalaması yüzde 10.0 iken Akdeniz’de yüzde 12.3 ve dijital şiddet oranı ülke ortalaması yüzde 8.3 iken Akdeniz Bölgesinde 11.0 oldu.

AKDENİZ’DE EN ÇOK PSİKOLOJİK, EKONOMİK VE FİZİKSEL ŞİDDET VAR

Akdeniz’de cinsel, ekonomik, ısrarlı takip ve dijital şiddet oranları da ülke ortalamasının üzerinde gerçekleştiği görülürken, sadece psikolojik şiddet ülke ortalamasının altında kaldığı gözlendi. Türkiye genelinde olduğu gibi Akdeniz’de de en yüksek orana sahip şiddet türü psikolojik şiddet oldu. Akdeniz’de bu türü ekonomik şiddet izlerken, fiziksel şiddet ‘3üncü sırada yer aldı.

SON 12 AYDA FİZİKSEL ŞİDDETE MARUZ KALMIŞ KADINLARIN ORANI YÜZDE 2,6 OLDU

Son 12 ayda kadınların yüzde 11,6'sı psikolojik şiddete, yüzde 3,7'si dijital şiddete, yüzde 3,2'si ekonomik şiddete, yüzde 3,1'i ısrarlı takibe, yüzde 2,6'sı fiziksel şiddete, yüzde 0,9'u cinsel şiddete maruz kaldı. Şiddet türleri arasında birinci sırayı psikolojik şiddet alırken ikinci sırayı dijital şiddet aldı.

SON 12 AYDA PSİKOLOJİK ŞİDDET EN ÇOK YÜZDE 12,2 İLE YOĞUN KENTTE YAŞAYAN KADINLARDA GÖRÜLDÜ

Son 12 ayda şiddete maruz kalan kadınlar şiddet türüne göre incelendiğinde, yoğun kentte yaşayan kadınların yüzde 12,2'si psikolojik, yüzde 4,2'si dijital şiddete, yüzde 3,4'ü ısrarlı takibe maruz kalırken; orta yoğun kentte yaşayan kadınların yüzde 9,1'i psikolojik, yüzde 3,0'ı dijital, yüzde 2,9'u ekonomik şiddete; kırda yaşayan kadınların ise yüzde 10,8'i psikolojik, yüzde 3,7'si ekonomik, yüzde 2,6'sı fiziksel şiddete maruz kaldı.

KADINLARDA YAŞ GRUBU ARTTIKÇA SON 12 AYDA ŞİDDETE MARUZ KALMADA AZALMA EĞİLİMİ GÖRÜLDÜ

Tüm şiddet türleri yaş grubuna göre incelendiğinde, son 12 ayda en yüksek oranda şiddete 15-24 yaş grubundaki kadınlar maruz kaldı. Son 12 ayda psikolojik şiddet yüzde 15,2 ile en çok 15-24 yaş grubundaki kadınlarda; en az yüzde 9,4 ile 45-59 yaş grubundaki kadınlarda görüldü.

SON 12 AYDA DİJİTAL ŞİDDET EN ÇOK 15-24 YAŞ GRUBUNDAKİ KADINLARDA GÖRÜLDÜ

Dijital şiddet en çok yüzde 7,3 ile 15-24 yaş grubundakiler kadınlarda görüldü. Bu yaş grubunu sırasıyla yüzde 4,1 ile 25-34 yaş grubundaki; yüzde 3,2 ile 35-44 yaş grubundaki kadınlar izledi.

SON 12 AYDA EKONOMİK ŞİDDET EN ÇOK YÜZDE 5,3 İLE BİR OKUL BİTİRMEYEN KADINLARDA GÖRÜLDÜ

Son 12 ayda kadınların maruz kaldığı ekonomik şiddet oranı incelendiğinde, yüzde 5,3 ile bir okul bitirmeyen kadınların ilk sırada yer aldığı, bunu yüzde 5,1 ile ortaokul; yüzde 3,2 ile lise; yüzde 3,1 ile ilkokul; yüzde 1,5 ile yükseköğretim mezunu kadınların takip ettiği görüldü.

SON 12 AYDA PSİKOLOJİK ŞİDDETE YÜZDE 10,2 İLE EN DÜŞÜK ORANLA EVLİ KADINLARIN MARUZ KALDIĞI GÖRÜLDÜ

Medeni duruma göre kadınların maruz kaldığı şiddet incelendiğinde, son 12 ayda fiziksel şiddete maruz kalan kadınların oranı sırasıyla yüzde 5,2 ile boşananlar; yüzde 3,1 ile hiç evlenmeyenler; yüzde 2,1 ile evliler oldu. Son 12 ayda ısrarlı takibe maruz kalan kadınların oranı sırasıyla yüzde 7,3 ile boşananlar; yüzde 5,7 ile hiç evlenmeyenler ve yüzde 1,8 ile evliler oldu.

EN ÇOK BELİRTİLEN ŞİDDET NEDENİ YÜZDE 21,7 İLE ERKEĞİN ÖFKE KONTROL SORUNU OLDU

Eşi veya birlikte olduğu kişinin fiziksel ve/veya cinsel şiddetine maruz kalan kadınların belirttiği şiddet nedenleri incelendiğinde, erkeğin öfke kontrolü yüzde 21,7 ile ilk sırada yer alırken, erkeğin yetiştirilme tarzı yüzde 13,3 ile ikinci, maddi sıkıntı ise yüzde 13,0 ile üçüncü sırada yer aldı.

ERKEĞİN ÖFKE KONTROL SORUNU OLDUĞUNU BELİRTENLERİN YÜZDE 28,3'Ü 25-34 YAŞ GRUBUNDAKİ KADINLAR OLDU

Eşi veya birlikte olduğu kişinin fiziksel ve/veya cinsel şiddetine maruz kalmış kadınların uğradığı şiddet davranışının nedeni olarak erkeğin öfke kontrol sorunu olduğunu belirtenlerin yüzde 28,3'ünün 25-34 yaş grubundaki kadınlar olduğu görüldü. Şiddet davranışının nedeni olarak maddi sıkıntıyı belirtenlerin yüzde 15,1'inin 45-59 yaş grubundaki kadınlar; erkeğin kadını kıskanmasını belirtenlerin yüzde 14,1'inin 15-24 yaş grubundaki kadınlar olduğu görüldü.

Şiddetin nedeni olarak belirtilen; maddi sıkıntı, erkeğin alkollü içki etkisinde olması, erkeğin ailesiyle sorunlar, erkeğin iş sorunları kadının yaşının artmasıyla artarken; erkeğin kadını kıskanması kadının yaşı artarken azaldı.

KADINLARIN YÜZDE 31,8'İ EN SON YAŞADIĞI ŞİDDET DAVRANIŞINI KENDİ AİLESİNDEN BİR KADINLA PAYLAŞTI

Eşi veya birlikte olduğu kişinin şiddetine maruz kalan kadınlar bu durumu; ilk sırada yüzde 31,8 ile kendi ailesinden bir kadınla, ikinci sırada yüzde 10,2 ile kadın bir arkadaş/tanıdıkla, üçüncü sırada ise yüzde 4,4 ile eşinin ailesinden bir kadınla paylaştı. Kadınların yüzde 47,7'si ise eşi veya birlikte olduğu kişinin kendisine uyguladığı en son şiddet davranışını kimseye anlatmadı.